مقایسه تغییرات کمی و کیفی اسانس گیاه کاه مکی [cymbopogon olivieri (boiss.) bor.] در دو نمونه رویشگاهی و زراعی

مقدمه: گیاه علفی کاه مکی1 به عنوان یکی از گندمیان معطر در بخش هایی از نواحی گرمسیری جنوب ایران به صورت خودرو پراکنش دارد. از اسانس گونه های مختلف cymbopogon در طیف وسیعی از صنایع دارویی، آرایشی، بهداشتی و غذایی استفاده می شوند. هدف: مطالعه تغییرات کمی و کیفی اسانس گونه مذکور در شرایط مزرعه و رویشگاه طبیعی روش بررسی: طی این تحقیق در سال 1382 اندام هوایی و ریزوم های این گیاه از رویشگاه طبیعی آن در استان هرمزگان جمع آوری و برای مطالعه به پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهید بهشتی انتقال یافت. پس از کاشت ریزوم ها در یک کرت آزمایشی و برداشت اندام هوایی آنها در مرحله گل دهی کامل، اسانس آنها مشابه نمونه رویشگاهی به روش تقطیر با آب استخراج گردید. نوع ترکیب ها به همراه مقادیر آنها بوسیله روش های گازکروماتوگرافی (gc) و گازکروماتوگرافی کوپل شده با طیف سنج جرمی (gc-ms) تعیین و مورد مقایسه توصیفی قرار گرفت. یافته ها: بازده اسانس این گونه به ترتیب 9/0 و 2/1 درصد حجمی به وزنی برای نمونه رویشگاهی و زراعی محاسبه گردید. در اسانس دو نمونه رویشگاهی و زراعی به ترتیب تعداد 40 و 33 ترکیب شناسایی شدند. ترکیب های piperitone (9/48 درصد و 7/56 درصد)، α-terpinene (8/13 درصد و 2/14 درصد)، limonene (3/6 درصد و 5/7 درصد) و elemol (8/3 درصد و 4 درصد) به ترتیب برای نمونه رویشگاهی و زراعی بالاترین مقدار را دارا بودند. نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن است که ترکیب های غالب در اسانس نمونه زراعی نسبت به نمونه رویشگاهی از نظر کمی افزایش یافته است در حالی که برخی از ترکیب ها در اسانس نمونه زراعی کاهش یافته یا حذف شده اند.